رصدخانه مراغه یکی از مهمترین و قدیمیترین مراکز علمی ایران و جهان اسلام به شمار میرود که در دوران حکومت ایلخانان و به دستور هلاکوخان در شهر مراغه ساخته شد.
این رصدخانه نهتنها از نظر تاریخی و معماری اهمیت دارد، بلکه نقطه عطفی در پیشرفت علم نجوم و ریاضیات در قرون وسطی به شمار میرود. اگر میپرسید رصدخانه مراغه کجاست و چرا یکی از مقاصد مهم گردشگری علمی در ایران محسوب میشود، در این مقاله با ما همراه باشید تا با موقعیت جغرافیایی، تاریخچه، ویژگیها و مسیر دسترسی به این بنای ارزشمند بیشتر آشنا شوید. برای خرید بلیط پرواز تهران ارومیه و بلیط چارتر مشهد ارومیه به سایت خرید بلیط چارتر هواپیما مراجعه کنید.
دانشمندان بسیاری در طول تاریخ به کشف حقایق و گسترش علوم مختلف، بهویژه نجوم، علاقهمند بودند. افراد زیادی به یادگیری این دانش روی میآوردند. رصدخانهها یکی از مهمترین مکانهایی بودند که برای مطالعه علوم نجوم استفاده میشدند. در این میان، رصدخانه مراغه یکی از برجستهترین رصدخانههای دوران ایلخانی به شمار میرفت و دانشمندان بزرگی در آن فعالیت میکردند.
رصدخانه مراغه کجاست و چرا اهمیت دارد؟
در این رصدخانه، پژوهشهای گستردهای در زمینه ستارهشناسی و صورتهای فلکی انجام شد. بسیاری از علما سالها از عمر خود را صرف تحقیق در این حوزه کردند. در گذشته، ستارگان در میان مردم جایگاه خاصی داشتند و افسانهها و داستانهای زیادی درباره آنها روایت میشد که برخی از آنها امروزه جنبه خرافی پیدا کردهاند، اما در زندگی و تصمیمگیریهای مردم نقش مؤثری داشتند. رصدخانه مراغه در زمان خود یکی از مهمترین و بزرگترین مراکز نجوم در جهان محسوب میشد.
با وجود تخریبهای گسترده در دوران حمله مغولان که بسیاری از آثار علمی و فرهنگی از بین رفت، رصدخانه مراغه سالم باقی ماند. علت آن علاقهمند شدن هلاکوخان، حاکم مغول، به علم نجوم بود که با تلاش برخی از دانشمندان ایرانی شکل گرفت. هرچند امروزه بخش زیادی از این بنا از بین رفته و تنها بخش کوچکی از آن باقی مانده، اما همچنان بهعنوان یکی از میراثهای ارزشمند کشور شناخته میشود.
این رصدخانه در شمالغربی ایران و در شهر مراغه واقع شده است. مراغه، که در گذشته پایتخت سلسله ایلخانی بوده، یکی از شهرهای بزرگ استان آذربایجان شرقی است و حدود ۱۵۸ کیلومتر با شهر ارومیه فاصله دارد. این شهر زمانی بهعنوان «پایتخت نجوم ایران» نیز شناخته میشد و هماکنون یکی از مقاصد گردشگری مهم به شمار میآید. آثار تاریخی و فرهنگی متعددی در مراغه وجود دارد که توجه گردشگران داخلی و خارجی را جلب میکند. برای بازدید از رصدخانه مراغه، باید به سمت روستاهای طالبخان و حاجیکرد در غرب شهر بروید.
سازنده رصد خانه مراغه
دانشمند بزرگ ایران خواجه نصیر الدین طوسی بیش تر از هر کسی در ساخت رصد خانه مراغه نقش داشته است. این دانشمند بر اکثر علوم زمان خود مسلط بود و اطلاعات علمی زیادی داشت. اما درباره ساخت رصد خانه روایات مختلفی وجود دارد. دو روایت در این بین از همه معروف تر است اولین روایت درباره یکی از خاقان های مغول است که به علم ستاره شناسی علاقه مند بود. او قصد داشت رصد خانه ای در کشور چین بر پا کند که از آشنایان تعریف خواجه نصیر الدین طوسی دانشمند بزرگ ایرانی را شنید و به ایران سفر کرد.
روایت دوم ساخت رصد خانه را مستقیماً به خواجه نصیر الدین طوسی نسبت می دهد. در زمان مغول خیلی از دانشمندان و ستاره شناسان ایران کشته و یا مهاجرت کرده بودند. احداث رصد خانه باعث می شد تا دانشمندان باقی مانده به کشور برگردند. خواجه نصیر با دادن وعده این که از روی علم ستاره شناسی می توانند وقایع را قبل از وقوع تشخیص دهند، هلاکو خان را ترغیب به ساخت رصد خانه نمود. این رصد خانه یکی از مهم ترین جاذبه های ارومیه محسوب می شود.
ویژگی های رصد خانه مراغه
رصدخانه مراغه روی تپهای بلند قرار دارد که چشمانداز زیبایی به سوی طبیعت اطراف و دریاچه ارومیه ایجاد کرده است. این رصدخانه دارای شش اتاق مجزا و دیوارهایی به ضخامت ۸۰ سانتیمتر در بخش برج اصلی است. سازندگان این بنا، برای ساخت فضای داخلی، از مصالح بومی منطقه مانند قلوهسنگ و سنگهای شکسته استفاده می کردند. در بخشی از بنا نیز میتوان طاقهایی را دید که با کاشیکاری خاص تزیین شدهاند.
در کنار ساختمان اصلی رصدخانه، دو اتاق ویژه برای استراحت و کتابخانه ساخته شدهاند. همچنین فضاهایی برای برگزاری نماز، کارگاههای آموزشی و فعالیتهای فرهنگی نیز در این مجموعه وجود دارد. یکی از بخشهای جالب و عجیب وجود غارهای محوطه رصدخانه است. این غارها باعث کنجکاوی بازدیدکنندگان میشوند و به فضاهای زیرزمینی مجموعه راه دارند. برای خرید بلیط پرواز کیش ارومیه به سایت قیمت بلیط هواپیما حتما سری بزنید.
هرچند امروزه از این رصدخانه دیگر نمیتوان برای فعالیتهای نجومی استفاده کرد، اما ساختار آن اطلاعات ارزشمندی درباره معماری و عملکرد یک رصدخانه بزرگ تاریخی در اختیار کارشناسان و پژوهشگران قرار داده است. با این حال، این مجموعه همچنان یکی از جاذبههای گردشگری مهم در منطقه ارومیه و استان آذربایجان شرقی به شمار میرود و هر ساله میزبان گردشگران بسیاری است.
نحوه اداره رصد خانه مراغه
دانشمندانی که در زمان گذشته در این رصد خانه مشغول مطالعه و آموزش و یادگیری بودند از کشور های مختلف و با دین و مذهب های متفاوت با یکدیگر بوده اند.
دانشمندانی مانند علامه قطب الدین فخرایی، علی بن محمود نجم الدین الاسطرلابی، محی الدین مغری و… در این رصد خانه مشغول بوده اند. برخی از این دانشمندان که از دانش و علم کافی برخوردار هستند دستمزدی از خواجه نصیر الدین طوسی دریافت می کردند و همین موضوع بهانه ای برای ماندگاری آن ها می شد. هر دانشمندی با توجه به سطح علمی که داشت و میزان وظایفی که به او محول می شد مقدار مشخصی دستمزد دریافت می کرد.
ساعت کاری رصد خانه مراغه
بازدید از رصدخانه مراغه هر روز از ساعت ۹ صبح آغاز میشود و تا ساعت ۱۷ ادامه دارد. برای ورود به این مجموعه تاریخی، بازدیدکنندگان باید در ابتدا مبلغی را بهعنوان ورودی پرداخت کنند. هزینه بلیت ورودی برای گردشگران ایرانی و خارجی متفاوت است و معمولاً برای بازدیدکنندگان خارجی نرخ جداگانهای تعیین میشود.
اگر زمانی به نزدیکی این شهر سفر کردید توصیه می کنیم تا حتماً به دیدن این بنای تاریخی که نشان دهنده علم و فرهنگ ایران در زمان های قدیم است بروید. پیشنهاد می شود، حتما به این جاذبه های تاریخی ارومیه سر بزنید.
